نارسايى دانش بشرى

پيشرفت روز افزون علوم بشرى در كشف روابط بين پديده ها و استخدام طبيعت و موفقيت هاى علوم انسانى در حوزه هاى مربوط به انسان، تحسين برانگيز است; لكن، چنان كه دانشمندان بزرگ نيز اعتراف دارند، واقعيت اين است كه، بشر نتوانسته با بهره گيرى از دانش خويش، به شناخت دقيق و كاملى از جهان و روابط بين اجزاى مختلف آن، نايل آيد; زيرا مدركات عادى انسان بسيار محدود و معلومات او نسبت به مجهولاتش بسيار اندك است: «و ما اوتيتم من العلم الا قليلاً.» (روم: 7); به شما از دانش جز اندكى داده نشده است. انسان از طريق علوم عادى خويش نمى تواند به تمام باطن امور دنيوى برسد، چه رسد به اين كه، شناختى از آخرت داشته باشد: «يعلمون ظاهراً من الحياة الدنيا و هم عن الاخرة هم غافلون.» (روم: 7); از زندگى دنيوى ظاهر آن را مى شناسند حال آنكه از آخرت غافلند.مشهور است، انشتين پس از آزاد كردن انرژى هسته اى به خبرنگاران گفت: اكنون براى من معلوم گشت، نسبت معلومات بشر به مجهولات او مانند نسبت نردبان چند پله اى به فضاى لايتناهى است و بشر از نردبان علم، جز چند پله بالا نرفته است.از سوى ديگر، ظنى و خطاپذير بودن غالب يافته هاى بشرى كه خود را در اختلاف شديد بين دانشمندان نشان داده، موجب سلب اطمينان نسبت به آن شده است. حتى كار به جايى رسيده كه يكى از دانشمندان مشهور غرب مشاهده و عقل را منبع معرفت نمى داند. و نيز خود صاحب اين اشكال گويد: تاكنون يك قانون علمى صددرصد دقيق و غير تقريبى به چنگ تجربه نيامده است.